Rouwverwerking?

Het is een gangbaar woord: rouwverwerking. Het levert in Google meer dan 4 miljoen hits op. Toch is het een woord waar ik moeite mee heb en dat ik daarom van een vraagteken voorzie. Het woord rouwverwerking suggereert mij namelijk te veel dat het een proces is met een begin en een eind. Deze indruk wordt nog eens bevestigd wanneer je de hits op Google naloopt en allerlei artikelen leest over ‘de fasen van rouwverwerking’. Alsof rouwen te vergelijken is met een reis van A naar B naar C, enz. om tenslotte de finish te bereiken waar de rouw eindigt. Het leven leerde en leert mij dat het zo niet werkt.

Rouwen doe je wanneer je iemand verliest. Aan het leven: een partner die je verlaat, een kind dat geen contact meer wil, een vriendin of vriend die zich terugtrekt uit jouw leven. Rouwen doe je ook wanneer je iemand verliest aan de dood: een geliefde die overlijdt, na een lang ziekbed of plotseling door een ongeluk, onder andere gewelddadige omstandigheden, als gevolg van een zelfgekozen dood. Hoe hij of zij ook uit jouw leven verdween, het verlies van een dierbare naaste betekent dat jij verder moet zonder die ander waar jij zo van hield, die zo vanzelfsprekend aanwezig was, die jouw bestaan mee vorm, zin en betekenis gaf. Daar ben je niet zomaar klaar mee. Daar ben je eigenlijk nooit klaar mee.

Het is mijn ervaring dat je rouw niet verwerkt, maar dat je er doorheen moet. Niet om het vervolgens àchter je te laten, maar om te leren leven mét het geleden verlies. Ook na 10, 20 of 30 jaar kunnen je herinneringen nog levend zijn en kan het gemis nog pijnlijk voelbaar zijn en je zo af en toe volledig uit het veld slaan. Wie rouwt voert een strijd waar hij of zij niet ongeschonden uitkomt. Wie rouwt om het verlies van een dierbare zal voor altijd getekend door het leven gaan.

Rouw en verlies, we ontkomen er niet aan. Iedereen krijgt er mee te maken. En er is geen kant en klaar recept voor hoe het moet. Ik las ergens: “Het kan soms een levenslange dwaaltocht worden, een overlevingstocht, waarbij je het spoor bijster bent…”1 Je kunt er ook verschrikkelijk in blijven steken. Soms is er ook geen doorkomen aan en raakt een mens zo verstrikt in zijn worsteling dat hij er alleen niet meer uitkomt.

Ik ontmoette in de loop der jaren veel mensen die vastgelopen waren in hun gevecht tegen het geleden verlies. Vaak liep ik een eindje met hen mee op hun ogenschijnlijk onbegaanbare weg. Vaak letterlijk. Door te wandelen in de natuur en ons gaandeweg een weg te banen door het woud van gevoelens en gedachten. Het helpt wanneer er iemand bij je is op het moment dat jij niet meer weet waar je het zoeken moet.

Een reisgenoot kan je dan wellicht de hand reiken en met jou een weg zoeken in de hoop om uiteindelijk, met pijn en moeite, het leven weer te leren omarmen en de draad van het veranderde leven weer op te pakken. Ook dan blijft het een op en neer tussen de kracht van de liefde en de kwetsbaarheid van het gemis. “Rouw is heen en weer bewegen tussen verlies en herstel tussen je openen voor het verlies en je ervoor afsluiten, tussen bewaren en vergeten, loslaten en verbinden, op-vouwen en ont-vouwen, inwikkelen en ontwikkelen, achterlaten en meenemen, stilstaan en verder gaan, nabijheid zoeken en afstand nemen.2

Vragen naar aanleiding van deze blog of op zoek naar een reisgenoot op de weg van jouw rouwproces? Neem dan contact met mij op! https://www.massiercoaching.nl/wordpress/#contact

 

De foto werd genomen bij “Het Zwarte Gat”, een veenvennetje in de buurt van Zuidwolde. 

De naam van het vennetje nodigt je als het ware uit om je verhaal heen te wandelen…

 

1Johan Maes in Gids voor nabestaanden, een uitgave van het Landelijk Steunpunt Verlies

2Idem

 

10 Comments
  1. Herkenbaar! Mij werd weleens gevraagd “heb je het nu verwerkt”?
    Alsof je op een gegeven moment een knop kunt omzetten, zo van “nu is het klaar”.
    En frappant de foto van het Zwarte Gat bij je artikel. Daar hebben wij tijdens een ballonvlucht met onze kinderen de as van onze Sanne uitgestrooid.

    1. Bedankt voor je reactie, Anneke. Klaar is het nooit, hè? En dat is, wat mij betreft, maar goed ook. Wanneer je je verlies niet meer voelt, niet meer kunt gaan naar de plek van moeite en gemis, dan is die zo geliefde ander als het ware ook ‘weg’ want onbereikbaar geworden. Het verlies draag je met je mee. Je wordt ook niet weer ‘de oude’. Verdriet, gemis verandert je, onherroepelijk. Mij heeft het ook rijker gemaakt, levenslessen geleerd zogezegd.
      En ja, Het Zwarte Gat, ik kom er graag met mensen die de confrontatie met het geleden verlies aan moeten en willen gaan. Het staat voor mij symbool voor wat er dan is: een zwart gat… Ik wandel er met mijn gesprekspartner net zo lang omheen tot hij/zij er bij weg kan. Zodra ik weer rond Het Zwarte Gat wandel, zal ik ook even stilstaan bij en denken aan jullie Sanne. Hartelijke groet, Johan.

  2. Dag Johan, precies rouw verwerken alsof zoiets levensomvattend verwerkt kan worden. Zag laatst een prachtig interview met Manu Kairs hij noemde het overleven. Rouw overleven en de metafoor dat het als de schaduw is. Soms heb je niet door dat het er is totdat je de hoek om komt en patsboem daar staat ie voor je neus.. de rouw die als een schaduw met je meeloopt soms in your face en soms achter je en vergeet je het allesomvattende verdriet dat je als een pakketje in je rugzak meedraagt.

    1. Bedankt voor je reactie, Annelies. Ik las het interview met Manu Keirse in Trouw ook. In grote lijnen volg ik zijn gedachtengang en herken ik mij in de lessen die hij opsomt. Belangrijkste les is voor mij: gemis blijft (en rouw om dat gemis ook) en dat is goed. Je raakt er niet ‘overheen’, maar moet (er steeds weer) ‘doorheen’. Ik ben wel blij dat de rauwe rouw van het begin, langzaam maar zeker een andere ‘kleur’ krijgt. En dat het gaan naar de plek van moeite en gemis nu ook een keuze kan zijn. Het biedt mij nu nl. de mogelijkheid om nog even, weer even (!), bij die ene geliefde ander te zijn. Hartelijke groet, Johan.

      PS Las je mijn blogs op http://www.familieberichten.nl al? Ik beschrijf daarin de weg die wij met onze zoon Peter gingen toen hij leed en uiteindelijk overleed aan (de gevolgen van) leukemie. Ik ben benieuwd wat je ervan vindt.

  3. Hoi Johan, zoals ik je ken raak je hierbij de kern. Ik heb met jou ook die wandelingen gemaakt en weet hoe raak je onderwerpen kunt omschrijven. Onze wandelingen gingen om loopbaanvervolg. Een veel minder zwaar onderwerp, Maar de rode draad zit er in. Rouwen stopt niet inderdaad. Herinneren staat veel meer centraal bij me. Juist ook in deze tijd. Bijna twee jaar terug is een zeer goede vriend van me overleden. Vlak daarvoor, 12-12-16, waren we met onze vriendengroep bijeen op onze verjaardag. Ook hij was daar in volle gezondheid aanwezig, althans dat dachten wij. Want 5 dagen later vond zijn echtgenoot hem thuis op de grond, aan een hartstilstand overleden. Het is dan goed te zien hoe een hechte vriendengroep dan nog hechter wordt en elkaar helpt. En toch…. iedereen gaat er op zijn manier mee om. Dat verdient elk mens ook, omdat ieder verschilt in zijn rouwbeleving. Maar de rouw gaat niet weg. Soms een lach, soms een traan, maar altijd in de herinnering. Dat is voor mij de kern. Het houden van stopt niet na de dood en dat is ook nergens voor nodig. Dank voor je wijze mooie stukken Johan !!

    Hartelijke groet van Hans

    1. Dank je, Hans. Ook ik herinner me ons de goede gesprekken die we voerden. En maakte, zij het van een afstand en ‘virtueel’, het verdriet mee dat jullie ervoeren bij het plotseling overlijden van jullie dierbare vriend. Wat fijn en goed dat er dan een vriendengroep is, waarin je elkaar kunt dragen op de dagen dat het ‘even’ niet gaat en waarin je de ander ook in zijn waarde kunt laten wanneer hij of zij anders dan jij omgaat met het verdriet en het gemis. Hartelijke groet, Johan.

    1. Bedankt voor je reactie, Wilma. Als buurvrouw maakte je het mee…
      Wanneer alle blogs af zijn en gepubliceerd op http://www.familieberichten.nl ga ik deze bundelen in een boek. Ik hoop dat het medio september volgend jaar verschijnt. Binnenkort kunnen geïnteresseerden hierop voorintekenen.
      Groet, Johan.

  4. Iedereen die daar mee te maken heeft….weet precies wat hij of zij voelt!
    Als wakker wordt staan er slechts één paar schoenen klaar die je passen! En jij voelt dan direct hoe jouw dag is! Vindt jezelf in je verdriet….neem het mee…en geniet daarbij ook van de positieve herinneringen en blijf ze koesteren!

    1. Dank voor je reactie, Jans. Ook jij weet wat verlies betekent en vraagt… We hadden daar pas nog een mooi gesprek over.
      Verdriet en gemis mogen er zijn, en blijven. Zij vormen de (onlosmakelijke) keerzijde van de medaille waarin de fijne herinneringen gegrift staan, waar je je nog steeds aan optrekken en warmen kunt.
      Groet, Johan.

Leave a Reply

Your email address will not be published.

Nog even geduld